शिक्षक, समयको यात्रा गराउने नाविक जस्तै हो । ऊ हरेक दिन एक नदेखिने सागरको लहरहरुमा, बालबालिकाको भविष्य भन्ने देशतिर डुङ्गा डोर्याइरहेका हुन्छ । कुनै दिन यो सागर शान्त हुन्छ, कुनै दिन आँधीको बीचमा पनि साहसले उभिनु पर्छ । शिक्षकको पीडालाई बुझ्न, सागर र जहाजको प्रतीकात्मकता भन्दा राम्रो अरू केही हुन सक्दैन । तर यो सागर बालबालिकाको भविष्य मात्र होइन, समाजको अपेक्षाको पनि हो, जसले कहिलेकाहीँ हरेक शिक्षकलाई थकानको भारी बोकाउन बाध्य बनाउँछ ।
साँच्चै भन्नुपर्दा, शिक्षक भनेको एउटा धानको खेतमा काम गरिरहेको किसान जस्तै हो । उसले हरेक विद्यार्थीको मस्तिष्कमा ज्ञानको बीउ रोप्दछ, जुन बीउ सिँचाइ नगरेसम्म, हेरचाह नगरेसम्म कहिल्यै हरियालीमा परिणत हुँदैन । तर, यो सिँचाइको काम एक दिनको होइन । शिक्षकले दिनरात यस बीउको लागि परिश्रम गर्छन् । कतिपय बीउ माटोमै सुक्छन्, केही बिरुवाहरू फूल्छन् र केहीले फल दिन्छन् । यी सबै प्रक्रियालाई धैर्यपूर्वक हेर्नु पर्छ, किनकि सधैँ एकै समयमा सबैले परिणाम दिन्नन् ।
विद्यार्थीको सफलता शिक्षकका लागि त्यो सूर्यको किरण जस्तै हो, जसले लामो रातपछि धर्तीमा उज्यालो ल्याउँछ । तर, यो उज्यालो प्राप्त गर्नु भनेको हरेक अँध्यारो रातलाई पार गर्नु हो । शिक्षकहरू आफ्ना व्यक्तिगत पीडाहरूसँग जुध्दै, हरेक दिन विद्यार्थीहरूको मनमा उज्यालो ल्याउन अग्रसर हुन्छन् । हरेक दिन उनीहरूको शारीरिक थकानले ढलेको हुन्छ, तर उनीहरूको आत्मा भने आशाले भरिएको हुन्छ ।
एक जना शिक्षकको जीवनलाई एउटा दीपकसँग तुलना गर्न सकिन्छ । दीपक आफैँ बल्नुपर्छ र प्रकाश दिनु पर्छ, तर उसको दियो जलिरहँदा उसको तेल भने क्रमशः घट्दै जान्छ । शिक्षकले ज्ञान दिनु पर्दा, आफ्नो समय, उर्जा, र स्वास्थ्य पनि त्याग्नु पर्छ । दीपक जस्तो, उनीहरू विद्यार्थीहरूको भविष्य उज्यालो बनाउन निरन्तर बलिरहेका हुन्छन्, चाहे उनीहरूको जीवनको तेल घट्दै जाओस् । समाजले यो तेलको महत्व बुझ्दैन, केवल दीपकबाट आउने उज्यालोलाई मात्र महत्त्व दिन्छ ।
हिउँदको कठ्याङ्ग्रिदो जाडोमा पलाएका ती प्रखर पलाँसका फूल जस्ता शिक्षकहरू हुन् । उनीहरूले कहिल्यै आफ्नो रङ, आफ्नो जीवनशक्ति गुमाउँदैनन् । जाडोले गर्दा निस्पट्ट अन्धकारमा डुबेको धर्तीमा रङ भरिदिन शिक्षकहरू उभिन्छन्, जुन दृश्यले सम्पूर्ण समाजलाई प्रेरित गर्छ । तर उनीहरूलाई थाहा छ, उनीहरूको अस्तित्वलाई मात्र होइन, उनीहरूको पीडालाई पनि समाजले बुझ्न आवश्यक छ ।
शिक्षकको हृदय एउटा फूल जस्तै कोमल हुन्छ, जसमा विद्यार्थीहरूको भविष्यलाई सम्भार गर्ने जिम्मेवारी हुन्छ । तर, यस फूलमा काँडाहरू पनि हुन्छन्, ती काँडाहरू समाजले शिक्षकलाई हेर्ने दृष्टिकोण हो । समाजले प्रायः शिक्षकलाई एउटै नजरले हेर्छ – एउटा साधारण काम गर्ने व्यक्ति जसले आफ्ना ज्ञानका शब्दहरू मात्र दिन्छ । तर, उनीहरूको मन र मस्तिष्कमा भएका पीडाहरू देख्न सक्दैन ।
शिक्षकहरूको दुःखलाई सागरको किनारमा आउने अछुतो लहर जस्तै मान्न सकिन्छ । त्यो लहर हरेक पटक किनारमा आएर फर्कन्छ, तर फेरि पनि साहसका साथ आउन तयार हुन्छ । समाजले बुझ्दैन कि त्यो लहर किनारमा पटकपटक आउँछ, किनकि त्यो आफ्नो जिम्मेवारीबाट कहिल्यै टाढा जान सक्दैन । शिक्षक पनि त्यस्तै हो, जति नै धेरै असफलताले घेरे पनि, उनीहरू आफ्नो कर्तव्यबाट कहिल्यै टाढा जान सक्दैनन् ।
धर्तीको छातीमा पलाएको एउटा रूखको जरा जस्तै, शिक्षकहरूको दुःख गहिरो हुन्छ । ती जरा, देखिँदैनन्, तर तिनैले रूखलाई जोगाउँछन्, ठाडो उभिन सक्षम बनाउँछन् । समाजको नजरमा शिक्षकहरूको काम मात्र देखिन्छ, तर उनीहरूले भोग्ने कठिनाइ र सङ्घर्ष भने देखिँदैन । ती कठिनाइहरू, ती पीडाहरू शिक्षकको जीवनको जरा हुन्, जसले उनीहरुलाई बलियो बनाउँछ, जसले उनीहरुलाई हरेक दिन विद्यार्थीहरूको सामना गर्न सक्षम बनाउँछ ।
शिक्षकको यात्रा एक्लो यात्राजस्तै हो । एउटा बादल, जसले सबैलाई शीतलता दिन्छ, तर आफैँ बिस्तारै बिफरिन्छ । ती बादलहरू बिस्तारै हराउँछन्, तर उनीहरूको अस्तित्वको सार भने सदैव रहन्छ । शिक्षकहरू पनि यस्तै हुन्छन्, आफ्ना विद्यार्थीहरूका जीवनमा उज्यालो ल्याएपछि उनीहरू आफ्नो अस्तित्वलाई पातलिन दिन्छन् । समाजले यो देख्न सक्दैन कि यो पातलिनु भनेको उनीहरूको बलिदान हो ।
समयसँगै शिक्षकको भूमिका परिवर्तन भएपनि, उनीहरूको पीडा र जिम्मेवारी भने कहिल्यै कम हुँदैन । यो भूमिका अब मात्र ज्ञान दिनेमा सीमित छैन, शिक्षक अब विद्यार्थीको भावनात्मक, सामाजिक, र मानसिक विकासको पनि जिम्मा लिएका छन् । हरेक दिन शिक्षकले बालबालिकाको मनोभावनालाई बुझ्नुपर्छ, उनीहरूलाई सही मार्गदर्शन दिनुपर्छ । तर, यो जिम्मेवारीले कहिलेकाहीँ शिक्षकलाई थकानले भरिन्छ ।
अन्त्यमा, शिक्षकको दुःखलाई एउटा विशाल पहाडसँग तुलना गर्न सकिन्छ । त्यो पहाड स्थिर रहन्छ, हावाहुरी, वर्षा, र घामबाट कहिल्यै विचलित हुँदैन । शिक्षकहरू पनि त्यस्तै स्थिर छन् । उनीहरू आफ्नो काममा निरन्तरता दिन्छन्, चाहे संसारले कस्तो व्यवहार गरे पनि । समाजले शिक्षकको पीडालाई कहिल्यै पूरा रूपमा बुझ्न सक्दैन, तर शिक्षकहरूको बलिदानलाई सम्मान गर्न भने कहिल्यै ढिलो गर्न हुँदैन ।
