कुण्ठित मनोभावनाले भरिएको मानिस सधैँ आफूलाई ठूलो, संसारमा मभन्दा बुझेको कोही छैन जस्तो पात्रको रूपमा आफूलाई प्रस्तुत गर्न खोज्छ । आफ्नो स्वार्थका लागि ऊ कुनै पनि हदसम्म जान तयार हुन्छ, चाहे त्यसले अरूको विश्वास गुमाउँछ, आत्मसम्मान घटाउँछ वा सत्यको मार्गबाट विचलित गराउँछ । यस्तो मानिसको आचरण सधैं “म” मा केन्द्रित हुन्छ–सफलतामा आफूलाई श्रेय दिने तर असफलतामा अरूलाई दोषारोपण गर्ने । उसको दम्भले सधैँ आफूलाई सही देखाउँछ र अरूलाई कमजोर साबित गर्न खोज्छ तर जीवनले सधैँ अस्थायी स्वार्थलाई स्वीकार गर्दैन । सत्य, निष्ठा र विश्वास भनेका स्थायी मूल्यहरू हुन्, जसलाई गुमाउँदा जीवनमा ठूलो रिक्तता आउँछ ।
यसरी कुण्ठित मनोभावनाको वर्चस्वमा बाँचेको मानिसको जीवन हिउँमा लेखिएको अक्षरजस्तै अस्थायी हुन्छ । यो केवल व्यक्तिगत क्षणिक लाभका लागि सधैँ सङ्घर्षरत रहन्छ । यस्ता मानिसहरूले सानो काममा ठूलो गर्व देखाउँछन् तर ठूलो जिम्मेवारीको सामना गर्न असक्षम हुन्छन् । जीवनको वास्तविक उद्देश्यलाई बिर्सेर उनीहरू सधैँ सानो सानो सफलता खोज्दै आफ्नो दम्भलाई सन्तुष्ट पार्न चाहन्छन् तर संसारले यस्ता व्यक्तिहरूलाई कहिल्यै पनि पूर्ण रूपमा स्वीकार गर्दैन ।
एक कथा यहाँ प्रासङ्गिक छ । जङ्गलको राजा बाघ, आफ्नो शक्तिलाई जोगाउन सधैँ षड्यन्त्रमा व्यस्त हुन्थ्यो । उसको निकट साथी बँदेल, जसले बाघको गुणगान गाएर आफ्नो सुरक्षाको प्रबन्ध गरेको थियो, उसैका षड्यन्त्रमा साझेदार बन्थ्यो । बाघले सबै जनावरलाई आतङ्कित पार्दै आफ्नो प्रभुत्व कायम राख्यो तर एक दिन जङ्गलका जनावरहरूले बँदेलको असली रूप थाहा पाए । जब बँदेलको षड्यन्त्र बाहिर आयो, बाघले पनि उसलाई त्याग गर्यो। बँदेल एक्लो भयो र उसको सम्मान पनि समाप्त भयो । यो कथा कुण्ठित मानिसहरूको जीवनको स्पष्ट प्रतिबिम्ब हो, जसले सधैँ अस्थायी सुरक्षाका लागि सत्यलाई त्याग गर्छन् ।
जीवनले हामीलाई सधैँ पाठ सिकाउने प्रयास गरिरहेको हुन्छ । यस्ता कुण्ठित मानिसहरूलाई बुझाउनुपर्छ कि स्वार्थले भरिएको जीवनले सधैँ एक्लोपन र असन्तुष्टि मात्रै दिन्छ । सत्य र निष्ठाको मार्ग भने सधैँ स्थायी र स्थिर छ । सत्य, चाहे चुपचाप किन नहोस्, यसको प्रभाव दीर्घकालीन हुन्छ । अस्थायी स्वार्थ र छल–कपटले प्राप्त सफलता केवल क्षणिक हुन्छ । जीवनको मूलभूत नियम हो–सत्यसँग कहिल्यै सम्झौता नगर्नू ।
कुनै व्यक्तिले आफ्नो कमजोरी स्वीकार्न सक्दैन भने त्यो जीवनको सबभन्दा ठूलो कमजोरी हो । आत्मसमीक्षा नै सच्चा सुधारको सुरुवात हो । आफ्नो आचरणको समीक्षा गर्न सक्ने मानिसले जीवनलाई एक उज्यालो दिशा दिन सक्छ । यस्तो व्यक्तिले न केवल आफ्नो जीवनलाई सन्तुलित बनाउँछ न अरूलाई पनि प्रेरित गर्न सक्षम हुन्छ । तर, कुण्ठित मानिस भने सधैँ आफ्ना कमजोरीलाई लुकाउन प्रयास गर्छ । ऊ आफ्नो गल्तीमा पर्दा हालेर अरूको आलोचना गर्छ र यसरी उसको जीवन झन अन्योलपूर्ण बन्दै जान्छ ।
जीवनमा सच्चा स्थायित्व प्राप्त गर्न निष्ठा, विनम्रता र सहकार्यको महत्व बुझ्न आवश्यक छ । सत्य, निष्ठा र विश्वास जस्ता मूल्यहरूलाई आत्मसात् गर्ने हो भने जीवनको हरेक क्षेत्रमा सफलता प्राप्त गर्न सकिन्छ । यस्ता मूल्यहरू केवल व्यक्तिगत जीवनमा मात्र होइन, सामाजिक जीवनमा पनि उत्तिकै प्रभावकारी हुन्छन् । मानिसहरूबीचको विश्वासको डोरी बलियो हुँदा समाज प्रगतिशील हुन्छ ।
कुण्ठित मानिसको मुख्य समस्या भनेकै उसको अहङ्कार हो । अहङ्कारले मानिसलाई सधैँ आफैँलाई केन्द्रमा राख्न बाध्य बनाउँछ । यस्तो मानिसले अरूको परिश्रमलाई कहिल्यै मूल्याङ्कन गर्न सक्दैन । ऊ केवल आफ्नो सफलता देख्छ र अरूको योगदानलाई सधैँ कम आँक्छ । अहङ्कारले मानिसलाई एक्लोपनको दिशामा डोयाउँछ । यसले न त आत्मसन्तुष्टि दिन्छ न त आत्मसम्मान । जीवनलाई सार्थक बनाउन अहङ्कारको भारलाई फाल्नुपर्छ । विनम्रता अपनाउन सके मात्र जीवनले सच्चा रूप धारण गर्छ ।
विश्वास भनेको कुनै वस्तु होइन, जुन तुरुन्तै प्राप्त हुन्छ । यो त कर्म र आचरणको प्रतिफल हो । एकचोटि विश्वास गुमायो भने यसलाई फिर्ता ल्याउन निकै गाह्रो हुन्छ । मानिसले आफ्नो सम्पत्ति गुमाएर पनि जीवनलाई पुनः निर्माण गर्न सक्छ तर विश्वास गुमायो भने त्यो जीवनभरि पछुताउनुपर्ने अवस्था आउन सक्छ । त्यसैले सधैँ सत्यको मार्गमा हिँड्नुपर्छ र विश्वासलाई कुनै पनि हालतमा खल्बलिन दिनु हुँदैन ।
यस्ता कुण्ठित मानिसहरूलाई सम्झाउनु पर्छ कि संसारमा केही कुरा अस्थायी छन् र केही कुरा स्थायी । अस्थायी कुरा भनेको तपाईंको अहङ्कार, स्वार्थ र कुण्ठा हो । तर सत्य, निष्ठा, र सहकार्य भने स्थायी कुरा हुन् । यी मूल्यहरूले मात्र मानिसलाई दीर्घकालीन रूपमा सफल बनाउँछ । मानिसलाई प्रेरणादायी जीवन जिउन सिक्नुपर्छ । आत्मविश्लेषणको अभ्यासले मानिसलाई आफ्ना कमजोरीलाई स्वीकार्न र तिनलाई सुधार गर्न मद्दत गर्छ ।
अर्को कुरा, जीवनमा सहकार्यको महत्व पनि अत्यन्तै महत्वपूर्ण छ । सहकार्यले मानिसलाई व्यक्तिगत स्वार्थभन्दा माथि उठ्न सिकाउँछ । सहकार्यको भावना बिना कुनै पनि समाजले प्रगति गर्न सक्दैन । सहकार्यले मानिसलाई आफ्ना कमजोरीलाई सुधार्न र अरूको क्षमतालाई स्वीकार्न प्रेरित गर्छ । सहकार्यको अभ्यासले मानिसलाई आत्मसन्तुष्टि र सामूहिक सफलता प्रदान गर्छ ।
जीवन भनेको केवल व्यक्तिगत सफलता प्राप्त गर्ने यात्रा होइन । यो त समाजप्रति हाम्रो दायित्व पूरा गर्ने माध्यम पनि हो । कुण्ठित मानिसहरूलाई आफ्नो स्वार्थभन्दा माथि उठ्न सिकाउनुपर्छ । उनीहरूलाई सम्झाउनुपर्छ कि व्यक्तिगत स्वार्थले कुनै पनि सफलता दिगो हुँदैन । दीर्घकालीन सफलता भनेको सत्य, निष्ठा र विश्वासको जगमा आधारित हुन्छ ।
समाप्तिमा, कुण्ठित मनोभावनाले भरिएको जीवन केवल अँध्यारो र असन्तुष्टिले भरिएको हुन्छ । तर सत्य, निष्ठा, र सहकार्यको मार्गमा हिँड्ने मानिसको जीवन उज्यालो र सन्तुष्टिले भरिएको हुन्छ । प्रत्येक कुण्ठित व्यक्तिलाई भनौँ–आफ्नो स्वार्थको सानो घेराबाट बाहिर निस्क । सत्यको उज्यालो अँगाल । आत्मसमीक्षा गर । आफ्नो कमजोरीलाई सुधार । सहकार्यको महत्व बुझ । केवल यस्तै जीवनले सच्चा सन्तोष, आत्मसम्मान र सफलताको परिभाषा दिन्छ । सत्य, निष्ठा र विश्वासको बाटो अँगाल्नसके जीवनको हरेक चुनौतीलाई सहजै पार गर्न सकिन्छ ।
कुण्ठाले घेरिएको मन सधैँ अशान्त हुन्छ
सत्यलाई अङ्गाल्दा आत्मा हलुका हुन्छ
त्यसैले, प्रत्येक कुण्ठित व्यक्तिलाई भनौँ
स्वार्थको सानो घेराबाट बाहिर निस्क
सत्य, विश्वास र विनम्रताको सागरमा डुब
त्यहाँ तिमीलाई शान्ति र सन्तोष भेटिन्छ
